نقش عوامل شخصیتی و جنسیت در رابطه بین جهت‌گیری دینی و رضایت از زندگی در دو گروه طلاب و دانشجویان شهر قم
امین رحمتی
دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی با رویکرد اسلامی، مؤسسه عالی اخلاق و تربیت، قم
، ایران Rahmaty2000@gmail.com
جواد مصلحی
دانش‌پژوه دکتری قرآن و روان‌شناسی، جامعه المصطفی العالمیه (ص)، قم، ایران
javadmoslehi1@Gmail.com
محمد فرهوش
Farhoush.mohammad@gmail.com
دانشجوی کارشناس ارشد مشاوره و راهنمایی، مؤسسه عالی اخلاق و تربیت، قم، ایران
حسین رضاییان بیلوندی
h.rezaeiyan60@gmail.com
کارشناس ارشد روان‌شناسی خانواده، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران
محمدسعید نصر اصفهانی
snasr1907@gmail.com
دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران
چکیده
رضایت از زندگی تأثیر بسزایی در افزایش بهزیستی روانی و پیشگیری از آسیب‌های روانی دارد. هدف این پژوهش بررسی نقش عوامل شخصیتی و جنسیت در رابطه بین جهت‌گیری دینی و رضایت از زندگی بود. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان و طلاب ساکن شهر قم بود. بدین‌منظور ۷۹۴ نفر از دانشجویان و طلاب به صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسش‌نامه‌های رضایت از زندگی (دینر، ۱۹۸۵)، جهت‌گیری دینی (هیل، ۱۹۹۹) و شخصیت (گلدبرگ، ۱۹۹۹) را تکمیل کردند. در تحلیل داده‌ها از روش همبستگی مرتبه صفر، همبستگی مرتبه یک (تفکیکی)، Z فیشر، رگرسیون چندگانه و تحلیل واریانس یک‌راهه استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که جنسیت و عوامل شخصیتی رابطه جهت‌گیری درونی و رضایت از زندگی را تعدیل می‌کند. در طلاب، رضایت از زندگی با جهت‌گیری دینی کل و زیرمقیاس‌های جهت‌گیری دینی بیرونی اجتماعی و فردی رابطه مثبت و معنادار دارد، درحالی‌که در دانشجویان و همچنین طلاب دانشجو، فقط جهت‌گیری دینی بیرونی اجتماعی با رضایت از زندگی رابطه مثبت و معنادار دارد.
کلیدواژگان: رضایت از زندگی، جهت‌گیری مذهبی، اثر تعدیلی عوامل شخصیت، دانشجویان و طلاب.
منابع
آقابابایی، ناصر (۱۳۸۹). نقش احساس قدردانی در رضایت از زندگی. روان‌شناسی و دین. ۱۱، ۵۲-۳۹٫
آقابابایی، ناصر، ارجی، اکرم، و بلچنیو، آگاتا (۱۳۹۳). رابطه مدل شخصیتی هگزاکو با جهت‌گیری دینی و بهزیستی روان‌شناختی و فاعلی در ایران و لهستان. مطالعات اسلام و روان‌شناسی. ۸ (۱۴)، ۵۳-۳۳٫
آقابابایی، ناصر، و بلچنیو، آگاتا (۱۳۹۳). رابطه میان مدل شخصیتی هگزاکو، دینداری و بهزیستی فاعلی در دانشجویان ایرانی و لهستانی. روان‌شناسی معاصر. ۱ (۱۷)، ۲۸-۱۷٫
آقابابایی، ناصر، فراهانی، حجت‌الله، و تبیک، محمدتقی (۱۳۹۱). رابطه قدردانی از خدا با عامل‌های شخصیت، بهزیستی و سلامت روانی. روان‌شناسی و دین. ۱ (۱۷)، ۱۳۲-۱۱۵٫
ابراهیمی، فاطمه، و میرزاحسینی، حسن (۱۳۹۳). رابطه جهت‌گیری مذهبی و رضایت از زندگی در بین زنان مجرد و متأهل شهر قم. پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده. ۲ (۳)، ۱۰۰-۸۷٫
بخشایش، علیرضا (۱۳۹۵). رابطه تاب‌آوری و کیفیت دوستی با رضایت از زندگی در دانش‌آموزان. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. ۷ (۲۵)، ۱۵۸-۱۴۵٫
بیانی، علی‌اصغر؛ کوچکی، عاشورمحمد، و گودرزی، حسینیه (۱۳۸۶). اعتبار و روایی مقیاس رضایت از زندگی. روان‌شناسان ایرانی. س۳، ش۱۱، ص۲۶۵-۲۵۹٫
بیرامی، منصور، و قلی‌زاده، حسین (۱۳۹۰). عامل‌های شخصیتی به عنوان پیش‌بینی‌کننده افسردگی و رضایت از زندگی. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. ۲۲ (۲)، ۹۸-۹۲٫
پسندیده، عباس (۱۳۸۹). رضایت از زندگی. قم: دارالحدیث.
تاج‌آبادی هرات، جعفر (۱۳۹۱). اثربخشی آموزش مؤلفه‌های هوش معنوی بر عزت نفس و سازگاری دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه شهر هرات، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
تقوی، نغمه، آزاد فلاح، پرویز، موتابی، فرشته، و طلایی، ابراهیم (۱۳۹۴). تحلیل کیفی بهزیستی فاعلی از دیدگاه دختران نوجوان. روان‌شناسی تحولی (روان‌شناسان ایرانی). ۱۱ (۴۳)، ۲۴۶-۲۲۹٫
تمنایی‌فر، محمدرضا، و منصوری‌نیک، اعظم (۱۳۹۲). پیش‌بینی رضایت از زندگی بر اساس رگه‌های شخصیتی، حمایت اجتماعی و بهزیستی معنوی. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی (روان‌شناسی دانشگاه تبریز). ۸ (۲۹)، ۸۷-۶۷٫
تمنایی‌فر، محمدرضا، و منصوری‌نیک، اعظم (۱۳۹۳). ارتباط ویژگی‌های شخصیتی، حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی با عملکرد تحصیلی دانشجویان. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. ۲۰ (۷۱)، ۱۶۶-۱۴۹٫
حمیدی، نگار (۱۳۹۳). رابطه رضایت از زندگی با شادکامی و بهداشت روانی سالمندان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
خدابخش پیرکلانی، روشنک، کلانی، نیلوفر، و پیوسته‌گر، مهرانگیز (۱۳۹۳). رابطه رضایت از زندگی و عوامل برون‌‌گرایی شخصیت در آزمون‌های نئو و آیزنگ در دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاه‌های تهران. مطالعات روان‌شناختی. ۱۰ (۴)، ۱۱۷-۱۰۱٫
دلاور، علی (۱۳۹۳). روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی. ویرایش چهارم. تهران: نشر ویرایش.
رستمی، محمد، هاشمی، تورج، و محمود علیلو، مجید (۱۳۹۲). مقایسه ویژگی‌های شخصیتی، حمایت اجتماعی و جهت‌گیری مذهبی در افراد اقدام‌کننده به خودکشی و گروه گواه. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. ۲۴ (۱۲)، ۱۰۲۶-۱۰۱۶٫
رسولی، رؤیا، و سلطانی گرد فرامرز، سمیه (۱۳۹۴). مقایسه و بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و عمل به باورهای دینی با سازگاری زناشویی در طلاب و دانشجویان. خانواده‌پژوهی، ۸ (۴)، ۴۲۷-۴۳۹.
زارعی توپخانه، محمد، زهیری هاشم‌آبادی، علی، و صفورایی پاریزی، محمدمهدی (۱۳۹۳). بررسی رابطه جنسیت با ابعاد روان‌آزردگی، روان‌گسستگی، برون‌‌گرایی و رضایت از زندگی. پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده. ۲ (۳)، ۱۳۲-۱۱۵٫
سلیمانی ابهری، هادی و سلیمانی ابهری، صدیقه (۱۳۹۳). موضع علم و قرآن درباره «خودپنداره» و «حرمت خود» و تأثیر آن بر سلامت جسم. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی زنجان. ۲۲ (۹۰)، ۱۲-۱٫
سنجری، هادی (۱۳۹۰). بررسی امکان پرورش هوش معنوی در پرتو ذهنیت فلسفی؛ مطالعه موردی: دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران اهواز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
سیمایی، شکوفه (۱۳۸۸). دلبستگی به خدا و هوش عاطفی: نقش آنها در پیش‌بینی سلامت روانی و رضایت از زندگی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.
شیبانی، حسین، نریمانی، محمد، و محرمی، جعفر (۱۳۹۴). بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی با صفات شخصیتی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور شهرستان دامغان، فرهنگ در دانشگاه اسلامی. ۵ (۱۴)، ۷۹-۵۵٫
شریف الرضی، محمد بن حسین (۱۴۱۴). نهج البلاغه (للصبحی صالح). قم: هجرت. چاپ اول.
شهرابی‌فراهانی، لیلا؛ و فرح‌بخش، کیومرث. (۱۳۹۱). بررسی رابطه بین هوش معنوی و هوش هیجانی دانش آموزان دختر منطقه ۱۵ آموزش و پرورش شهر تهران. مدیریت و برنامه ریزی در نظام های آموزشی، ۵(۸)، ۴۴.
ضیاخدادادیان، محبوبه، سیرتی‌نیر، مسعود، خمسه، فریال، و عبادی، عباس (۱۳۹۱). مقایسه تأثیر آموزش دو روش حل تعارض و مدیریت هوش هیجانی بر رضایت از زندگی همسران جانبازان اعصاب و روان. طب جانباز. ۴ (۱۵)، ۶۱-۵۲٫
عبدیوسف‌خانی، زینت، و اکبری امرغان، حسین (۲۰۱۴). بررسی رابطه بین هوش معنوی و رضایت از زندگی. پژوهش‌نامه تربیتی. ۹ (۳۸)، ۱۶-۱٫
عسگری، پرویز، حافظی، فریبا، و جمشیدی، ثریا (۱۳۸۹). رابطه سبک اسناد و ویژگی‌های شخصیتی با رضایت از زندگی زناشویی در پرستاران زن شهر ایلام. زن و فرهنگ. ۱ (۳)، ۳۳-۱۷٫
فیست، جس، و فیست، گریگوری جی. (۲۰۰۸). نظریه‌های شخصیت. ترجمه: یحیی سیدمحمدی. تهران: نشر روان.
کانون نشر و ترویج فرهنگ اسلامی حسنات اصفهان (۱۳۸۹). سیری در سپهر اخلاق. ج۲٫ قم: صحیفه خرد.
کرمی‌جویانی، فاطمه، سروقد، سیروس، و بقولی، حسین (۱۳۹۴). رابطه ویژگی‌های شخصیتی و سبک‌های هویت با رضایت از زندگی دانش‌آموزان دوره متوسطه. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. ۶ (۲۴)، ۱۲۸-۱۱۵٫
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). الکافی. تهران: اسلامیه، چاپ چهارم.
کمری سنقرآبادی، سامان، و فتح‌آبادی، جلیل (۱۳۹۱). بررسی نقش جهت‌گیری مذهبی و امید به زندگی در میزان رضایت از زندگی. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی (روان‌شناسی دانشگاه تبریز). ۷ (۲۸)، ۱۷۸-۱۵۹٫
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (۱۴۰۳). بحار الأنوار. ج۱۱۰. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
منصورنژاد، زهرا، کجباف، محمدباقر، کیانی، فریبا، و پورسید، سید رضا (۱۳۸۹). بررسی رابطه بین جهت‌گیری مذهبی (درونی، بیرونی) و جنسیت با اضطراب مرگ در بین دانشجویان. یافته‌های نو در روان‌شناسی (روان‌شناسی اجتماعی). ۵ (۱۵)، ۱۴۳-۱۳۵٫
میرخان چریک‌آباد، ایرج (۱۳۹۳). رابطه بین نگرش مذهبی، شادکامی و هوش هیجانی با رضایت از زندگی در معلمان زن شهر ارومیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه گیلان.
وحدانی اسدی، محمدرضا، تنهای رشوانلو، فرهاد، روحانی، زهرا، و مهدیان، حسن (۱۳۹۳). نقش پیش‌بینی‌کنندگی عوامل شخصیتی، عزت نفس و جهت‌گیری مذهبی در رفتار شهروندی سازمانی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی. ۱۵ (۵۵)، ۱۲۹-۱۲۱٫
Aghababaei, N. & A. Błachnio (2014). Purpose in Life Mediates the Relationship between Religiosity and Happiness: Evidence from Poland, Mental Health, Religion & Culture, 17 (8), 827-831.
Aghababaei, N. (2012). Religious, Honest and Humble: Looking for the Religious Person within the HEXACO Model of Personality Structure. Personality and Individual Differences, 53 (7), 880-883.
Aghababaei, N. (2014). God, the Good Life, and Hexaco: The Relations Among Religion, Subjective Well-Being and Personality, Mental Health, Religion &Culture, 17 (3): 284-290.
Allport, G. W. & M. Ross (1967). Personal Religious Orientation and Prejudice. Journal of Personality and Social Psychology 5(4), 432-443.
Ansari, Hossein, Heshmat, Ramin, Jari, Mohsen, Qorbani, Mostafa, Kazemzadeh Atoofi, Mehrdad, Bayrami, M., Kourayem, M. A., Pouresmali, A., & Mohammadibakhs, L. (2013). The Comparison of Social Support and Religiosity in Post Traumatic Stress Disorder Patients, Their Wives and Control Group. Journal of Kermanshah University of Medical Sciences (J Kermanshah Univ Med Sci), 17 (1), 68-75.
Ayten, A., & Ferhan, H. (2016). Forgiveness, Religiousness, and Life Satisfaction: An Empirical Study on Turkish and Jordanian University Students. Spiritual Psychology and Counseling, 1(1), 79-84.
Boals, A., & Lancaster, S. (2018). Religious Coping and Mental Health Outcomes: The Mediating Roles of Event Centrality, Negative Affect, and Social Support for Military Veterans. Military Behavioral Health, 6(1), 22-29. Baron, R. M., & Kenny, D. A. ,1986, The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51,1173–۱۱۸۲٫
Barrie, A. (2012). Personality, Religion and Character Traits: Are Personality Traits Better Predictors of Happiness than Religiosity?, Unpublished BA Dissertation, Dublin Business School.
Branch-Allen, Rose & Jayachandran, John (2016). Determinants of life Satisfaction in Canada: A Causal Modeling Approach. SHS Web of Conferences. EDP Sciences.
Delahaij, A., Gaillard, C., & Van Dam, P. (2010). Hope and Hardiness as Related to Life Satisfaction. The Journal of Positive Psychology. 3 (8), 171-179.
Devrimci-Ozguven, H., Kundakci, N., Kumbasar, H. & Boyvat, A. (2000). The Depression, Anxiety, Life Satisfaction and Affective Expression Levels in Psoriasis Patients. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 14 (4), 267–۲۷۱٫
Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71- 75.
Diener, E. D. (2000). Subjective Well-being: The Science of Happiness and a Proposal for a National Index. American Psychologist, 55, 34-43.
Donnellan, M. B., Oswald, F. L., Baird, B. M., & Lucas, R. E. (2006). The Mini-IPIP Scales: Tiny-yet-effective Measures of the Big Five Factors of Personality. Psychological Assessment, 18, 192–۲۰۳٫
Elkins, M., Cavendish, R. (2004). Developing a Plan for Pediatric Spiritual Care. Holist Nurs Pruct. 18 (4): 179-86.
Eng, Winnie, Coles, Meredith, E., Heimberg, Richard G., Safren, Steven A. (2005). Domains of Life Satisfaction in Social Anxiety Disorder: Relation to Symptoms and Response to Cognitive-behavioral Therapy. Journal of Anxiety Disorders. 19 (2), 143–۱۵۶٫
Galinha, I. C., Garcia-Martin, M. Á., Oishi, S., Wirtz, D., & Esteves, F. (2016). Cross-Cultural Comparison of Personality Traits, Attachment Security, and Satisfaction with Relationships as Predictors of Subjective Well-Being in India, Sweden, and the United States. Journal of Cross-Cultural Psychology, 47 (8), 1033-1052.
Ghorbani, N.; Watson, P. J.; Gharamaleki, A. F.; Morris, R. J., & Hood, R. W. (2002). Muslim-Christian Religious Orientation Scales: Distinctions, Correlations, and Cross-Cultural Analysis in Iran and the United States, The International Journal for the Psychology of Religion, 12 (2), 69-91.
Goldberg, L. R. (1999). A Broad-bandwidth, Public Domain, Personality Inventory Measuring the Lower-level Facets of Several Five-Factor models. In I. Mervielde, I. Deary, F. De Fruyt, & F. Ostendorf (Eds.). Personality Psychology in Europe (Vol. 7, pp. 7–۲۸). The Netherlands: Tilburg University Press.
Gorsuch, R. L., & Hao, J. Y. (1993). Forgiveness: An Exploratory Factor Analysis and its Relationship to Religious Variables. Review of Religious Research, 34, 333-347.
Hill, P. C. (1999). Religious Orientation Scale-Revised, In P. C. Hill & R. W. Hood, Jr. (Eds.). Measures of Religiosity, (Gorsuch & McPherson, 1989) (pp. 154-156), Birmingham: Religious Education Press.
Lam, P. Y. (2002). As the Flocks Gather: How Religion Affect Voluntary Association Participation. Journal for the Scientific Study of Religion, 41, 405-422.
McCrae, R. R. & Costa P. T. Jr. (1992). Discriminant Validity of NEOPI-R Facet Scales. Educational and Psychologicl Measurement, 52 (1), 229-237.
Prasoon, Rituparna, Chaturvedi, K. R. (2016). Life Satisfaction: A Literature Review.
Pronk, Nicolaas P. (2016). Concordance between Life Satisfaction and Six Elements of Well-Being among Respondents to a Health Assessment Survey Health Partners Employees, Minnesota, 2011. Preventing Chronic Disease. 13. /pcd13. 160309.
Uslaner, E. M. (2002). Religion and Civic Engagement in Canada and the United States. Journal for the Scientific Study of Religion, 41, 239-254.
