مدل قرآنی انتقال پیام در بستر هدایت: به‌سوی نظریه اسلامی دانش ارتباطات
دانشجوی دکتری ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
در جهان‌بینی الهی همه تأثیر و تأثرات در دایره ربوبیت خالق یکتا هستند. ارتباط به معنای جابه‌جایی یک پیام نیز نوعی تأثیر و تأثر است که بی‌شک تحت اداره رب‌العالمین است.
دانش ارتباطات به کمک مدل‌ها و نظریه‌های ارتباطاتی سعی در توجیه و تعریف ارتباطات انسان در سطوح متفاوت دارد. نگاهی به مدل‌های ارتباطاتی، نشان از عدم توجه به خالق(که در بینش الهی به‌عنوان آفریننده‌ای دائماً درحال تأثیرگذاری بر همه‌چیز است)، چه در جایگاه فرستنده پیام، چه در جایگاه اثرگذاری بر گیرنده دارد؛ درواقع، اگر بخواهیم پیام را در بستری الهی و از جنس پیام هدایت‌آفرین تعریف کنیم، باید این پیام وجود خود را در سایه مدلی حاصل کند، که این مدل دارای وجوه لایه‌ای خالق و مخلوق باشد و به تأثیر ارتباط خلق با خالق یکتا، در بستری توجه شود که پیام در آن تولید شده، انتقال یافته و دریافت می‌شود.
یکی از متونی که می‌تواند راهگشای تعمیق نحوه ادراک انسان از پیام‌ها باشد، قرآن کریم است. در این مقاله با تحلیل روند ارسال پیام هدایتی ازطرف خداوند متعال و مبلغان پیام هدایتی و فرایند دریافت و ادراک این پیام از طرف انسان‌ها تلاش می‌کنیم، مدل قرآنی انتقال پیام را استنباط کنیم و در ادامه می‌توانیم از این مدل برای نقد و بسط مدل‌های ارتباطات استفاده کنیم. البته تفکیک مدلی که تنها به انتقال پیام از جانب خدا می‌پردازد با پیامی که از جانب مبلغان وحی و پیام‌آوران هدایت، ارسال می‌شود، نیازمند مقالات دیگری است.
کلیدواژه‌ها: مدل ارتباطات، قرآن، پیام هدایتی، مخاطب.
کتاب‌نامه
قرآن کریم. ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.
ابراهیم‌زاده، محمد زکی. ۱۹۹۷میلادی. پایان‌نامه «مدل‌های ارتباطی در قرآن مقدس»، دانشگاه مونترال کانادا
اخوت، احمد رضا و کاظم حاجی رجبعلی.۱۳۹۰٫ جهاد نرم(مبانی و روش‌های عملیات ابلاغ و القا از طراحی تا اجرا). انتشارات کتاب فردا. چاپ چهارم.
جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۶٫ شریعت در آیینه معرفت. تنظیم حمید پارسانیا. مرکز نشر اسراء. چاپ پنجم.
چاوشیان، جلال.۱۳۷۱٫ پایان‌نامه دانشگاه امام صادق(ع)، «وحی و ارتباط الهی از دیدگاه قرآن و علم ارتباطات».
خسروپناه، عبدالحسین. ۱۳۹۱٫ «الگوی حکمی‌ـ اجتهادی علوم انسانی». مجله جاویدان خرد. دوره جدید. شماره ۱۹٫ تابستان.
خسروپناه، عبدالحسین و حسن پناهی آزاد. ۱۳۸۸٫ نظام معرفت‌شناسی صدرایی. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رضایی، عبدالعلی. ۱۳۷۷٫ طرح پژوهشی تعیین استراتژی ارتباطات و مخابرات جمهوری اسلامی ایران. مرحله اول. مبانی نظری تهران. مرکز مخابرات ایران. معاونت پژوهشی.
سورین، ورنر و جیمز تانکارد. ۱۳۸۴٫ ترجمه دکتر علیرضا دهقان. انتشارات دانشگاه تهران. چاپ دوم.
صفائی حائری، علی. ۱۳۹۱٫ شرح صراط. قم. موسسه ایمان جهادی.
طباطبایی، سید حسین. ۱۳۷۴٫ تفسیر المیزان. ترجمه سیدمحمدباقر موسوى همدانی. دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. چاپ پنجم.
گنون، رنه. ۱۳۸۹٫ سیطره کمیت و علائم آخر الزمان، ترجمه علی محمد کاردان. تهران. مرکز نشر دانشگاهی.
محسنیان راد، مهدی. ۱۳۸۴٫ ارتباط شناسی. تهران. انتشارات سروش. چاپ ششم.
مطهری، مرتضی.۱۳۷۰٫ ولاء‌ها و ولایتها. انتشارات صدرا. چاپ ششم.
مک کوئیل، دنیس.۱۳۸۰٫مخاطب شناسی. ترجمه مهدی منتظر قائم. چاپ اول.
مولانا، سید حمید.۱۳۹۰٫ دانش ارتباطات. کتاب نشر. چاپ اول.
مهدی زاده، سیدمحمد. ۱۳۸۷٫ درآمدی بر مطالعات ارتباطی، برداشت از سایت دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها.
ــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۱٫ نظریه‌های رسانه. تهران. انتشارات همشهری. چاپ دوم.
