کدام روش، کدام انسان: شناخت انسان از طریق بررسی روشهای تربیتی اسلام
دکتری روانشناسی تربیتی، استادیار دانشگاه خلیج فارس بوشهر
سیده عاطفه قرشی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، عضو هیأت علمی دانشگاه پیامنور استان فارس
چکیده
روشهای تربیتی اسلام وسیلهای برای کمال و بالندگی انسان است. بدون تردید رابطه نزدیکی میان روش تربیتی اسلام و مسیرزندگی انسان با نوع نگاه ویژه اسلام به انسان وجود دارد. لذا هدف پژوهش حاضر استنتاج ویژگیهای انسان بر اساس روشهای تربیتی اسلام است و در واقع بررسی این موضوع که هر کدام از روشهای تربیتی برای به فعل رساندن یا حذف کدام ویژگی انسانی توصیه شده است. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که در دل روشهای تربیتی اسلام چه نگاهی نسبت به انسان و ویژگیهای وی نهفته است؟ آیا با کنکاش در روشهای تربیتی اسلام میتوان به توصیف ویژگیهای انسان پرداخت؟ بدین منظور با تکیه بر روش تحلیلی- استنتاجی از بین حدود ۷۰ روش تربیتی ، ۱۰ روش به عنوان نمونه انتخاب شد. و با تکیه برمبانی انسانشناسی منتج از متون دینی به استنتاج ویژگی های انسان پرداخته شد. یافته ها بیانگر این است که زیر بنای هر یک از روشهای تربیتی، دیدگاه خاصی نسبت به انسان و ویژگی های اوست و بر همین اساس انسانشناسی خاصی بر روشهای تربیتی اسلام حاکم است.
کلید واژهها: انسان، روشهای تربیتی اسلام، انسانشناسی دینی.
فهرست منابع:
- قرآن مجید، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
- نهج البلاغه ، ترجمه دشتی
- باقری، خسرو (۱۳۸۰). نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی. چاپ هشتم، تهران: انتشارات مدرسه.
- خسروپناه، عبدالحسین (بیتا). انسانشناسی اسلامی به مثابه انسانشناسی اجتماعی. پژوهشهای تربیت اسلانی (ویژه تربیت اجتماعی).
- رجبی، محمود (۱۳۸۵). انسانشناسی، چاپ نهم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- رهنما، اکبر؛ سبحانینژاد، مهدی؛ و حمید علیین (۱۳۸۷). بررسی و تحلیل مبانی، اصول و روشهای تربیت سیاسی از منظر امام علی (ع) در نهجالبلاغه. مجله علمی- پژوهشی دانشور رفتار، سال پانزدهم، شماره ۳۰، ۱-۳۱٫
- شیخی، حمیدرضا (۱۳۸۶). آشنایی با نهجالبلاغه. چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت.
- فرزانه، عبدالحمید (۱۳۸۴۹٫ انسانشناسی در صحیفه سجادیه. فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، پیاپی ۱۵، ۶۹-۸۶٫
- فرمهینی فراهانی، محسن؛ میرزا محمدی، محمد حسن؛ و علی امیرسالاری (۱۳۸۸). بررسی تربیت اخلاقی از منظر امام صادق (ع) (مبانی، اصول و روشهای تربیتی). مجله علمی- پژوهشی دانشور رفتار، سال شانزدهم، شماره ۳۹، ۶۵-۷۱٫
- فیضالاسلام، علینقی (۱۳۲۶). ترجمه و شرح نهج البلاغه، نشر فیضالاسلام.
- قطب، محمد (۱۳۷۵). روش تربیتی اسلام. ترجمه: سید محمد مهدی جعفری. چاپ پنجم، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
- کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مزیدی، محمد؛ شیخالاسلامی، راضیه (۱۳۸۸). مبانی وجودشناسی و انسانشناسی روشهای تربیتی انسان از دیدگاه قرآن و سیره پیامبر اعظم. اسلام و پژوهشهای تربیتی، سال اول، شماره اول، ۱۵-۵۱٫
- مصباح یزدی، محمد تقی (۱۳۸۳). پندهای امام صادق(ع) به رهجویان صادقی. تهران: : مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- نجفی، محمد؛ متقی، زهره (۱۳۸۹). تربیت کریمانه در انسانشناسی اسلامی. مطالعات اسلامی در علوم رفتاری، سال اول، شماره دوم، ۷۱-۹۸٫
- نصری، عبدالله (۱۳۶۱). مبانی انسانشناسی در قرآن. ج اول. تهران: بنیاد انتقال به تعلیم و تربیت.