جایگاه «انگاره پژوهی» در اندیشه اجتماعی حوزوی (جریان شناسی اسلامی سازی علوم انسانی در تحقیقات اجتماعی حوزه علمیه قم)
غلام حیدر کوشا
دانش آموخته جامعه المصطفی
دانشجوی دکتری فلسفه علوم اجتماعی، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره
Gh.koosha@gmail.com
این مقاله در صدد است نشان دهد که مفهوم «انگاره» و رویکرد «انگاره‌پژوهی» در محافل علمی-پژوهشی حوزوی کی و چگونه فراگیر شده است؟ متفکران حوزوی معاصر بیش از هرزمانی به تحقیقاتی روی آورده‌اند که مبادی فلسفی و متافیزیکی نظریه‌ها و علوم را آشکار ساخته و زمینه تکوین و تدوین نظریه‌هایی اجتماعی با بنیادهای استوار و پذیرفتنی در محافل علمی جهان را فراهم آورده است. نتیجه حاصل از تحقیق پیش رو این است که مفهوم، نظریه و چارچوب فکری از یک فرهنگ و نظام علمی به فرهنگ و نظام علمی دیگر به صورت تصادفی و دلبخواهی منتقل نمی‌شود. انتقال مفهوم و نظریه‌های علمی تابع منطق فرهنگی و زیرساخت‌های نظری است. انگاره‌پژوهی با دخالت سه عنصر اساسی وارد فضای حوزوی شده است: ۱٫ دریچه‌های تعامل فرهنگی میان نظام‌های علمی مختلف، ۲٫ زیرساخت‌های نظری و فلسفی همسو با نظریه‌ها و نظام مفهومی واردشده و ۳٫ نخبگان علمی که مدیریت دریچه‌های تعامل و گزینش مفاهیم، روش‌ها و نظریه‌های همسو را بر عهده دارند. این سه عنصر به صورت توأمان زمینه شکل‌گیری انگاره‌پژوهی را در فضای حوزوی دسترس‌پذیر ساخته‌اند.
کلیدواژگان: انگاره، انگاره پژوهی، تفکر اجتماعی حوزوی، جامعه شناسی معرفت، اندیشه حوزه، پارادایم.
فهرست منابع
۱٫ ابن‌سینا (۱۳۳۶ق). الشفاء (المنطق). القاهره: المطبعه الامیریه.
۲٫ آزاد ارمکی، تقی (۱۳۷۲). پارادایم و جامعه‌شناسی، مطالعات جامعه‌شناختی. ۶٫ص۲۹-۵۲٫
۳٫ رمضانی فراتی، محمدعلی (۱۳۷۹). بازسازی علوم انسانی از طریق بازسازی مبانی آن، مصباح. ۳۵٫ص۵-۱۴٫
۴٫ برت، آروین آرتور (۱۳۶۹). مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
۵٫ بستان نجفی، حسین (۱۳۸۸). جامعه‌شناسی اسلامی؛ به‌سوی یک پارادایم، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی. ۶۱٫ص۷-۲۸٫
۶٫ بستان نجفی، حسین (۱۳۹۵). سمینار نظریه‌سازی دینی. قم: موسسه امام خمینی.
۷٫ پارسانیا، حمید (۱۳۷۶). فلسفه علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی معرفت، ماهنامه معرفت. ۲۰٫ص۸۷-۱۱۶٫
۸٫ پارسانیا، حمید (۱۳۹۰). روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی. قم: کتاب فردا.
۹٫ پوریانی، محمدحسین (۱۳۹۴). علوم انسانی و پارادایم‌های مسلط، فصلنامه علوم انسانی. ۳(۱۳).ص؟؟-؟؟
۱۰٫ چالمرز، آلفرد (۱۳۸۲). چیستی علم. ترجمه سعید زیباکلام. تهران: سمت. چاپ چهارم.
۱۱٫ حسنی، حمیدرضا و علی‌پور، مهدی (۱۳۸۹). درنگی در معناشناسی و ماهیت شناسی تحلیلی واژه «پارادایم»، روش‌شناسی علوم انسانی. ۶۳٫ص۷۷-۹۶٫
۱۲٫ حسین زاده، محمد (۱۳۹۳). مؤلفه‌ها و ساختارهای معرفت بشری، قضایا و تصدیقات. قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
۱۳٫ راسخ، کرامت الله (۱۳۹۱). فرهنگ جامع جامعه‌شناسی و علوم انسانی. ج۱٫ جهرم: دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم. چاپ چهارم.
۱۴٫ رجبی، محمود (۱۳۶۶). مبانی جامعه‌شناسی دین (۲)، مجله نور علم. ۲۴٫ ص۱۲۱-۱۳۵٫
۱۵٫ رجبی، محمود (۱۳۶۷). مبانی جامعه‌شناسی دین (۳)، مجله نور علم. ۲۶٫ ص۱۰۰-۱۱۱٫
۱۶٫ رجبی، محمود و همکاران (۱۳۸۱). تاریخ تفکراجتماعی. تهران-قم: سمت – پژوهشکده حوزه ودانشگاه. چاپ دوم.
۱۷٫ ریتزر، جرج و گودمن، داگلاس جی (۱۳۹۰). نظریه‌های جامعه‌شناسی مدرن. ترجمه خلیل میرزایی و عباس لطفی زاده. تهران: جامعه‌شناسان.
۱۸٫ شریفی، احمدحسین (۱۳۹۳). مبانی علوم انسانی اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
۱۹٫ عابدی شاهر ودی، علی (۱۳۷۰). نقد مبادی نظریه‌های علمی، مجله کیهان اندیشه. ۳۹٫ ص۱۰۷-۱۲۷٫
۲۰٫ عابدی شاهر ودی، علی (۱۳۷۰). تشریح مبانی نظریه‌های علمی و تحقیقی، مجله کیهان اندیشه. ۳۸٫ص۶۲-۷۶٫
۲۱٫ علی‌پور، مهدی و حسنی، حمیدرضا (۱۳۹۰). پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ دوم.
۲۲٫ علیزاده، عبدالرضا (۱۳۷۶). نگاهی به جامعه‌شناسی‌معرفت ماکس‌شلر، فصلنامه حوزه و دانشگاه. ۱۱-۱۲٫ص۳۰-۵۳٫
۲۳٫ الفارابی، ابونصر (۱۴۰۸ق). المنطقیات للفارابی. ج۱٫ قم: المکتبه المرعشیه.
۲۴٫ کوهن، تامس (۱۳۹۲). ساختارهای انقلاب علمی. ترجمه عباس طاهری. تهران: قصه. چاپ سوم.
۲۵٫ گولد، جولیوس و کولب ویلیام ل (۱۳۷۶). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه مجموعه مترجمان. تهران: مازیار.
۲۶٫ لارسن، کالوین جی (۱۳۷۷). نظریه‌های جامعه‌شناسی محض و کاربردی. ترجمه غلام عباس توسلی و رضا فاضل. تهران: سمت.
۲۷٫ مبلغی، احمد (۱۳۸۲). پارادایم‌های فقهی، مجله کاوشی نو در فقه اسلامی. ۳۷ و ۳۸٫ص۳-۲۴٫
۲۸٫ مجموعه نویسندگان (۱۳۹۲). بومی‌سازی جامعه‌شناسی: مقاله «نظریه و فرهنگ». قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۲۹٫ مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۸۳). آموزش فلسفه. ج۱٫ تهران: نشر بین‌الملل (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی). چاپ چهارم.
۳۰٫ موالی، محمود (۱۳۸۱). فلسفه علم و متدلوژی. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز. چاپ دوم.
۳۱٫ میرزایی، خلیل (۱۳۹۳). فرهنگ توصیفی علوم اجتماعی. تهران: فوژان.
۳۲٫ طوسی، محمد بن محمد نصیرالدین (۱۳۲۶). أساس الاقتباس. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
۳۳٫ نوروزی، محمدجواد (۱۳۸۲). نظریه‌سازی در علوم اجتماعی با تأکید بر نقش پیش‌فرض و پارادایم، ماهنامه معرفت. ۷۲٫ص۹۵-۱۰۰٫
۳۴٫ Neuman, W. Lawrenc (1997). Social research Methods. Boston and London: Allyn & BAC.
۳۵٫ Ritzer, George & Ryan, J. Michae (2011). The Concise Encyclopedia of Sociology. USA & UK: Wilay-Blakwell.
۳۶٫ http://rm.isca.ac.ir
