پارادایم شبکهای در رویکردی تطبیقی با پارادایمهای رایج علوم انسانی
چکیده
در نگاه مهندسان تمدن و پیشرفت توحیدی، علوم انسانی اسلامی مبنای تئوریک تمدنسازی است؛ از این منظر دغدغه اساسی آنها، اسلامی و دینیبودن این علوم است. دینیبودن علوم انسانی، تابعی از عوامل مختلف است که یکی از آنها، دینیبودن مبانی فکری علوم انسانی است. مبانی فکری یا پارادایم، بهمثابه چهارچوب و نظام فکری حاکم است و حدّ و مرز فکری معرفتی این علوم را مشخص میکند و برای روششناسی، نظریهپردازی و تولید علم در موضوعات علوم انسانی الزاماتی را تعیین میکند. علوم انسانی غربی عمدتاً بر یکی از سه پارادایم رایج علوم انسانی مبتنی هستند که عبارتاند از: پارادایم پوزیتیویستی، تفسیری و انتقادی. نمود هرکدام از این پارادایمها در نوع نگاه به هستی، معرفت، روش، انسان، جامعه، علم و ارزش است و درنتیجه، براساس تفاوت در نوع نگاه، از یکدیگر متمایز میشوند و علوم انسانی متفاوتی را تولید میکنند. هدف تحقیق حاضر این است که با روش مطالعه اکتشافی در متون اصیل دینی، مبانی پارادایمی علوم انسانی اسلامی را شناسایی و با عنوان «مدل پارادایمی شبکهای» ارائه کند. در ضمن با روش مطالعه تطبیقی، دیدگاه هریک از پارادایمها را در محورهای هفتگانه (هستی، معرفت، روش، انسان، جامعه، علم و ارزش) مقایسه خواهیم کرد و درنهایت، سعی شده است که بهصورت روشمند، برتری پارادایم شبکهای بر پارادایمهای رایج علوم انسانی در غرب اثبات شود. این مدل پارادایمی، بهعنوان مبانی علوم انسانی اسلامی میتواند موردتوجه متخصصان علوم انسانی قرار گیرد.
کلیدواژهها: پارادایم شبکهای، نظام فکری، مبانی علوم انسانی اسلامی، پارادایمهای علوم انسانی، علم دینی، علوم انسانی غربی.
کتابنامه
ایمان، محمدتقی. ۱۳۸۷٫ «ارزیابی پارادایمی انسان بهعنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی». فصلنامه حوزه و دانشگاه. شماره ۵۴٫
ایمان، محمد تقی. ۱۳۹۱٫ «فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی». قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چ اول.
بستان، حسین. ۱۳۸۸٫ «جامعهشناسی اسلامی؛ بهسوی یک پارادایم». فصلنامه علمی پژوهشی روششناسی علوم انسانی. شماره ۶۱٫
جعفری، محمدتقی. ۱۳۷۲٫ تحقیقی در فلسفه علم. تهران. دانشگاه صنعتی شریف. چ اول.
حائری شیرازی، مهدی. ۱۳۶۱٫ هرم هستی. تهران. انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. چ اول.
خامنهای، سیدعلی. «بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از دانشجویان، ۱۹/۵/۱۳۹۰».www.farsi.khamenei.ir
خامنهای، سیدعلی. «بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از بانوان قرآن پژوه کشور، ۲۸/۷/۱۳۸۸». www.farsi.khamenei.ir
سیاهپوش، امیر. ۱۳۹۲٫ الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی. تهران. انتشارات انقلاب اسلامی. چ اول.
عبداللهنژاد، محمدرضا. ۱۳۹۲٫ «مراحل پنجگانه شکلگیری فلسفه علم در قرن بیستم». دوفصلنامه علمی پژوهشی فلسفه علم. شماره ۱٫
علیپور، مهدی و حسنی، سید حمیدرضا. ۱۳۹۰٫ پارادایم اجتهادی دانش دینی. قم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. چ اول.
غفاریان، وفا و کیانی، غلامرضا. ۱۳۸۰٫ استراتژی اثربخش. تهران. نشر فرا
کاظمی مقدم، ایمان. ۱۳۹۴٫ درسنامه نظریه شبکه مسائل علوم انسانی. مشهد. مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام. چ اول.
مبلغی، احمد. ۱۳۸۲٫ «پارادایمهای فقهی». مجله فقه. شماره ۳۷ و ۳۸٫
مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۷۸٫ دروس فلسفه اخلاق. تهران. انتشارات امیرکبیر. چ ششم.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۳٫ آموزش فلسفه. تهران. انتشارات امیرکبیر. چ ششم.
واسطی، عبدالحمید. ۱۳۹۱٫ «نگرش سیستمی به دین». مشهد. مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام. چ سوم.
واسطی، عبدالحمید. «مبادی تصوری و تصدیقی پارادایم شبکهای». ۱۵/۲/۹۲٫ Isin.ir.www
واسطی، عبدالحمید. «نقشه علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی». ۱۵/۲/۹۲٫ Isin.ir.www
Blakie, N. 1993. Approaches to Social Enquiry. Cambridge. MA: Polity Pess.
Fay, B. 1987. Critical Social Science: Liberation and its Limits. Ithaca, New York: Cornell UP.
Sarantakos, S. 1993. Social Research. Australia, Melbourne: McMillan Education Australia Pty Ltb.
Sherman, H. 1976. Dialectics as a method. Insurgent Sociologist. No.4, Vol. VI.