. تأملی انتقادی بر رویکردهای تحقیق در معماری و شهرسازی با استناد به آموزه¬های اسلامی | کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی
| امروز پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳ | Thursday, 28 March , 2024 |
فارسی English

تأملی انتقادی بر رویکردهای تحقیق در معماری و شهرسازی با استناد به آموزه¬های اسلامی

محمدمنان رئیسی

استادیار معماری دانشگاه قم، ایران، قم‎

mannan_raeesi@yahoo.com

چکیده

در این پژوهش، ضمن معرفی رویکردها یا پارادایم‌های مؤثر بر تحقیقات معماری و شهرسازی (شامل دو رویکرد عینی و نسبی)، از منظر آموزه‌های اسلامی و با استفاده از روش استدلالی منطقی به نقد آنها پرداخته شده است. طی این نقدها نشان داده می‌شود که هیچ‎یک از این دو رویکرد، برای کاربست در تحقیقات معماری و شهرسازی، مبانی موجهی را ارائه نمی‌کنند و هر دو با جهت‌گیریِ فروکاهنده، فقط بخشی از حقیقت را گزارش می‌کنند. براین‎اساس راهبرد به‎کاررفته در بدنه‌ مقاله، راهبردی سلبی و نقادانه است؛ در عین حال، در بخش نتیجه‌گیری مقاله تلاش شده است تا ضمن مقایسه تطبیقی رویکردهای مذکور، رویکرد اسلامی نیز با کاربست راهبردی ایجابی تبیین شود که طی آن، به موضوعاتی نظیر مبانی و منابع و مراتب تحقیق پرداخته شده است. بر اساس نتایج این پژوهش، از منظر اسلامی، اولاً رابطه محقق با موضوعِ تحقیق به ماهیت آن موضوع (بر اساس اصل تشکیک وجود) بستگی دارد و در برخی موضوعات (به‎ویژه موضوعات توصیفی و تجربی) استقلالِ محقق و در برخی دیگر (به‎ویژه موضوعات تجویزی و اعتباری) تعامل محقق با موضوع لازم است؛ ثانیاًً اگرچه دامنه‌ شمولِ تحقیق در معماری و شهرسازی، کلیه‌ مباحث کمی (نظیر فن ساختمان) و کیفی (نظیر حکمتِ هنر و معماری اسلامی) را دربرمی‌گیرد، اما رویکرد اسلامی، مراتب تحقیقات مختلف را در یک سطح نمی‌بیند و علوم تجریدی را بالاتر از علوم تجربی می‌بیند.

کلیدواژگان: رویکرد تحقیق، معماری و شهرسازی، عینی‌گرایی، نسبی‌گرایی، آموزه‌های اسلامی.

منابع

  1. قرآن کریم.
  2. برادبنت، جفری (۱۳۷۵). واسازی. ترجمه منوچهر مزینی. تهران: نشر شرکت پردازش و برنامه‎ریزی شهری.
  3. پارسانیا، حمید (۱۳۹۰). روش شناسی انتقادی حکمت صدرایی. قم: انتشارات کتاب فردا.
  4. پارسانیا، حمید (۱۳۸۸). روش شناسی علوم انسانی با رویکرد اسلامی، مجله پژوهش. ۲: ۳۹-۵۳٫
  5. پارسانیا، حمید (۱۳۸۷). نسبت علم و فرهنگ، مجله راهبرد فرهنگ. ۲: ۵۱-۶۴٫
  6. جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۶). شریعت در آینه معرفت بررسی و نقد نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت. قم: مرکز نشر اسراء.
  7. چالمرز، آلن فرانسیس (۱۳۸۹). چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علمشناسی فلسفی. ترجمه سعید زیباکلام. تهران: انتشارات سمت. چاپ یازدهم.
  8.  حائری یزدی، مهدی (بی تا). کاوش های عقل عملی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
  9. خسروپناه، عبدالحسین (۱۳۹۲). فلسفه علوم انسانی (بنیادهای نظری). قم: انتشارات تعلیم و تربیت اسلامی.
  10. رئیسی، محمدمنان، و نقره‌کار، عبدالحمید (۱۳۹۴). هستی‎شناسی معنا در آثار معماری، هویت شهر. ۲۴: ۵-۱۶٫
  11. سوزنچی، حسین (۱۳۸۹). معنا، امکان و راهکارهای تحّقق علم دینی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  12. گروت، لیندا، و وانگ، دیوید (۱۳۸۶). روش‌های تحقیق در معماری. ترجمه علیرضا عینی‎فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ دوم.
  13. مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق). بحار الانوار. جلد ۱٫ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  14. محمدپور، احمد (۱۳۸۹). روش در روش: درباره ساخت معرفت در علوم انسانی. تهران: انتشارات جامعه‎شناسان.
  15. محمدی، مسلم (۱۳۸۶). نقد و بررسی غیرواقع‌گرایی اخلاقی از نظر روشنفکری دینی (با تکیه بر رویکرد عبدالکریم سروش)، اخلاق. ۸: ۱۸۷-۲۱۵٫
  16. مطهری، مرتضی (۱۳۶۸). آشنایی با علوم اسلامی. تهران: صدرا.
  17. مطهری، مرتضی (۱۳۷۰). فطرت. تهران: صدرا.
  18. مطهری، مرتضی (۱۳۷۳). مجموعه آثار. جلد ۶٫ تهران: صدرا.
  19. نزبیت، کیت (۱۳۸۶). نظریه‌های پسامدرن در معماری. ترجمه و تدوین محمدرضا شیرازی. تهران: نشر نی.
  20. نقره‎کار، عبدالحمید و همکاران (۱۳۹۱). تأملی بر بنیان‎های معرفت‎شناختی معماری معاصر، آرمانشهر. ۹: ۱۴۳-۱۵۲٫

 

  1. Adorno, Theodor W. (2004).Aesthetic Theory. Translated By Robert Hullot-Kentor. Continuum International Publishing Group.
  2. Eisenman, Peter (1988). “EN Terror Firma: In Trails of Grotextes” in “Form, Being; Absence, Architecture and philosophy”. Pratt Journal of Architecture New York, Rizzoli.
  3. Flaubert, Gustave (1993). The Correspondence. Translated By Francis Steegmuller & Barbara Bray. Knopt.
  4. Foucault, Michel (1974). The Archeology of Knowledge. London: Tavistock.
  5. Grabar, Oleg (1993). The Formation of Islamic Art. New Haven and London: Yale university press.
  6. Grbich, Carol (2004). New Approaches in Social Research. London: Sage Publications LTD.
  7. Joroff, Michael and Stanley Morse (1984). A Proposed Framework for The Emerging Field of The Architectural Research, in: Architectural Research. New York: Van Nostrand.
  8. Kress, Gunther and Van Leeuwen (1996). Reading Images: The Grammer of Visual Designs. London: Routledge.
  9. Kuhn, Thomas S. (1970). The Structure of Scientific Revolutions. Second edition. Chicago: University of Chicago press.
  10. Kuhnel, Ernst (1966). Islamic Art and Architecture. Translated By Katherine Watson. London: G. Bell and Sons LTD.
  11. Lakatos, Imre and Alan Musgrave (1970). Criticism and the Growth of Knowledge. Cambridge: Cambridge university press.
  12. Lash, Scott (1990). Sociology of Postmodernism. London: Routledge.
  13. Neuman, Lawrence (1994). Social Research Methods: Quantitative and Qualitative Approaches. Second edition. London: Allyn and Bacon.
  14. Patton, Michael Quin (1990). Qualitative Research and Evaluation Methods. Second edition. London: Sage Publications LTD.
  15. Robinson, Julia (1990). Architectural research: Incorporating Myth and Science. Journal of Architectural Education. 44(1): 20-32.
  16. Viollet-Le-Duk, Eugene-Emmanuel (1987). Lectures on Architecture. Translated By Benjamin volume1. New York: Dover.

 

برچسب‌ها:, , , , ,

Comments are closed.

تصویر ثابت